Najbardziej zanieczyszczone miasta w Polsce - ranking

Jak powstaje smog?

Co to jest smog? Nazwa pochodzi od dwóch angielskich słów: "smoke" (dym) oraz "fog" (mgła). Określa zanieczyszczenie powietrza wynikające z działalności człowieka i niekorzystnych zjawisk atmosferycznych. Za taki stan rzeczy odpowiadają przede wszystkim instalacje grzewcze o niskiej sprawności oraz spaliny generowane przez pojazdy z silnikami wysokoprężnymi. Wysokie stężenie pyłów zawieszonych odnotowuje się zwłaszcza w miejscowościach, w których wciąż funkcjonują piece nazywane "kopciuchami". 

Z największym stężeniem szkodliwych pyłów oraz substancji typu sadza, tlenki siarki, azotu i węgla mamy do czynienia w sezonie grzewczym. Wówczas występuje tzw. smog londyński. Drugim rodzajem jest Los Angeles (fotochemiczny), który pojawia się latem w strefach subtropikalnych. Występuje także w miastach o dużym natężeniu ruchu drogowego, m.in. w Warszawie czy Krakowie. W jego skład wchodzą głównie węglowodory, tlenki azotu i węgla.  

Dlaczego smog jest niebezpieczny?

Największym zagrożeniem dla naszego zdrowia są szkodliwe pyły zawieszone (PM 2.5 oraz PM 10), m.in. drobiny kurzu, sadzy, popiołu, starte ogumienie w samochodach. Ze względu na niewielkie rozmiary i lekkość, mogą przenikać przez górne drogi oddechowe do krwiobiegu czy nawet mózgu. Na jakość powietrza mają istotny wpływ substancje z grupy wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych powstałe podczas pożarów i spalania paliw stałych. Zalicza się do nich dwutlenek siarki i azotu oraz benzo(a)piren.

Długotrwałe oddychanie zanieczyszczonym powietrzem wpływa nie tylko na układ oddechowy, ale też przyczynia się do wielu innych chorób. Toksyczne pyły o średnicy 2,5 i 10 mikrometrów z łatwością trafiają do naszych płuc. Mogą doprowadzać do przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (PoCHP) czy ostrego zapalenia oskrzeli. Po przeniknięciu do krwiobiegu sprzyjają rozwoju miażdżycy oraz nadciśnienia tętniczego. Mogą też przyczyniać się do zawału serca, chorób układu nerwowego, nowotworów jamy ustnej, alergii i obniżenia odporności.    

Mapa smogu w Polsce

Polski Alarm Smogowy opublikował najnowszy ranking, który zawiera dane pochodzące z pomiarów Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Z opracowanego w listopadzie 2022 r. raportu wynika, że na liście smogowych rekordzistów brakuje dużych miast, np. Krakowa. Warto podkreślić, iż w opublikowanym rankingu przeważają małe i średnie miejscowości w Polsce. Z większych miast warto wymienić Zabrze oraz Rybnik. Wśród smogowych liderów znajduje się także Zabierzów i mała wieś Godów, która ze względu na liczbę dni smogowych uplasowała się na 10 miejscu w Polsce. To właśnie tutaj powietrze nie nadawało się do oddychania przez ponad 2 miesiące. 

Najbardziej zanieczyszczone miasta 

Jak wskazuje dane, na listę smogowych rekordzistów trafiły miejscowości, takie jak: 

• Nowa Ruda;
• Nowy Targ;
• Sucha Beskidzka;
• Rabka Zdrój;
• Szczawno-Zdrój;
• Goczałkowice-Zdrój.

Najgorsza sytuacja jest obecnie na Dolnym Śląsku. Pod względem najwyższego stężenia pyłów PM 10, rakotwórczego benzo(a)pirenu i liczby dni smogowych zwyciężyła Nowa Ruda. Jak komentuje sytuację Krzysztof Smolnicki z Dolnośląskiego Alarmu Smogowego? Jakość powietrza może się jeszcze pogorszyć po sprzedaży węgla brunatnego w regionie i zniesieniu karalności palenia tym surowcem. Na liście rekordzistów w 3 wymienionych powyżej kategoriach znajdują się także małopolskie miejscowości (Nowy Targ, Sucha Beskidzka), z województwa śląskiego (Pszczyna, Wodzisław Śląski) oraz trzy uzdrowiska (Rabka Zdrój, Szczawno-Zdrój, Goczałkowice Zdrój). 

Najczystsze miasta w Polsce

Najlepszej jakości powietrze jest w województwie zachodniopomorskim i warmińsko-mazurskim. Na liście prymusów znalazły się również 2 gminy z woj. podkarpackiego i 1 z lubuskiego, mazowieckiego, pomorskiego, łódzkiego oraz podlaskiego. Do miast z najczystszym powietrzem w Polsce zalicza się: 

• Warszawa;
• Gdańsk;
• Zielona Góra;
• Bydgoszcz;
• Opole. 

W tej kategorii wygrywa także Sopot, Gdynia, Słupsk, Koszalin oraz Suwałki. 

Jak rząd walczy ze smogiem?

Rządowy program "Czyste Powietrze" jest wciąż mało skuteczny, jeśli chodzi o poprawę powietrza w całej Polsce.  Jak do tej pory zlikwidowanych zostało ok. 2,2 % z planowanej liczby "kopciuchów". Planowany jest restart programu, w tym zwiększenie finansowania na wymianę pieców węglowych i docieplenie domów jednorodzinnych. Skuteczna walka ze smogiem nie odnosi się wyłącznie do korzystania z odnawialnych źródeł energii, ale też na termomodernizacji budynków mieszkalnych, ograniczeniu wytwarzania spalin i nasadzeniu nowych drzew. 

Uchwała antysmogowa 

Wyżej wymieniona regulacja prawna znajduje się w Dz.U.2022.2556. Stworzona została w celu wprowadzenia stopniowych zmian w zakresie jakości stosowanego paliwa oraz zwiększenia świadomości społecznej na temat możliwości redukcji szkodliwych emisji. W myśl art. 96 Prawa ochrony środowiska sejmik województwa może w drodze uchwały wprowadzić ograniczenia lub zakazy w zakresie eksploatacji niektórych instalacji grzewczych. Opracowany projekt przedstawia do zaopiniowania właściwym miejscowo wójtom, burmistrzom lub prezydentom miast. 

Program Czyste Powietrze 

Priorytetem jest zmniejszenie popytu na węgiel oraz zakaz eksploatacji kotłów pozaklasowych. Program "Czyste Powietrze" czeka na nowe otwarcie. Prawdopodobnie zostanie podniesiony próg dochodowy, który uprawnia do skorzystania z niego. Mają też być zwiększone maksymalne kwoty dotacji. Wraz z wprowadzoną reformą programu zwiększy się wsparcie dla efektywności energetycznej budynku oraz skróci czas potrzebny na weryfikację wniosków. 

Zachowanie terenów biologicznie czynnych 

Mowa o niezabudowanej przestrzeni na działce, która powinna być pokryta roślinnością. Zieleń posadzona na posesji może znacząco ograniczyć wnikanie szkodliwych pyłów do domowych wnętrz. Powierzchnia z nawierzchnią naziemną powinna być urządzona w taki sposób, by zapewniać naturalną wegetację roślin. Szczególne znaczenie ma wprowadzanie roślinności do dużych aglomeracji. Doskonałym rozwiązaniem są parki miejskie, zielone przystanki czy łąki kwietne. 

Czujniki smogu w miastach

Sieć sensorów środowiskowych służy do pomiaru jakości powietrza, wody oraz gleby w Polsce. Dzięki nim możliwe jest wskazanie regionów i dzielnic miast, w których dochodzi do wielokrotnego przekraczania dopuszczalnych norm. Monitoring powietrza jest działaniem niezbędnym do poznania smogowego przeciwnika oraz stworzenia skutecznej strategii pozwalającej na jego ostateczne pokonanie. 

Jak można zniwelować skutki smogu?

Istnieje kilka sposobów na to, by oczyścić powietrze w mieszkaniu i zredukować do minimum negatywny wpływ na środowisko. Warto zastanowić się nad inwestycją w urządzenie filtrujące oraz wyposażeniem mieszkania w zieleń oczyszczającą powietrze. Opłacalna jest także wymiana instalacji grzewczej na bardziej ekologiczną. 

Zakup oczyszczaczy powietrza 

Urządzenia tego typu skutecznie usuwają z otoczenia szkodliwe oraz trujące substancje. Oczyszczacze powietrza zostały wyposażone w filtry HEPA i węglowe. Są bardzo intuicyjne oraz łatwe w obsłudze. Mają za zadanie przefiltrowywać powietrze w domowym wnętrzu. 

Zwiększenie roślinności w domu

Niektóre rośliny wykazują dużą skuteczność w walce z toksycznymi związkami unoszącymi się w powietrzu. Istnieje wiele kwiatów doniczkowych, które warto mieć w domu. W oczyszczaniu powietrza mogą okazać się pomocne gatunki roślin, takie jak: skrzydłokwiat, dracena, nefrolepis czy palma kencja. 

Eko ogrzewanie 

Nowoczesne instalacje grzewcze bazują na odnawialnych żródłach energii. To inwestycja, która zwraca się po kilku latach. W nowo wybudowanych budynkach mieszkalnych instaluje się pompy ciepła oraz kotły na pellet, czyli ekologiczne paliwo pochodzące z odpadów drzewnych. 

Podsumowanie 

Za przyczyny smogu uznaje się przede wszystkim ogrzewanie z wykorzystaniem kotłów na paliwa stałe, rozbudowany przemysł oraz spaliny samochodowe. Problemu bagatelizowanego przez lata nie można dłużej ignorować. W związku z tym konieczna jest wymiana starych pieców, jak również odpowiednia izolacja budynków. Warto zrezygnować z palenia materiałami niskiej jakości i wykorzystywać odnawialne źródła energii.