Dyrektywa EPBD i ustawa o termomodernizacji: przygotuj się już teraz

Z tego artykułu dowiesz się: 

• co to jest dyrektywa EPBD,
• jak zmieni się krajowa ustawa o termomodernizacji po dostosowaniu jej do unijnych wymogów,
• jakie konsekwencje będzie mieć wdrożenie unijnej dyrektywy. 

Czym jest Dyrektywa EPBD?

14 marca 2023 r. Parlament Europejski przyjął swoje stanowisko w sprawie zmiany dyrektywy w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (ang. Energy Performance of Buildings Directive, w skrócie EPBD). Nowa dyrektywa EPBD to część dużego pakietu Fit for 55, którego nadrzędnym celem jest redukcja emisji gazów cieplarnianych na terenie Unii do roku 2030 o co najmniej 55 proc. 

Głównym celem samej dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady jest natomiast ograniczenie emisji gazów cieplarnianych i zużycia energii w sektorze budowlanym do 2030 r. Jednocześnie w dłuższej perspektywie - do roku 2050 - sektor budowlany ma stać się zeroemisyjny i neutralny klimatycznie. W efekcie ma nastąpić koniec ery kotłów na paliwa kopalne. 

Na zmianach mają skorzystać przede wszystkim obywatele UE. Poprawa charakterystyki energetycznej budynków ma przyczynić się do ochrony osób najbardziej dotkniętych ubóstwem energetycznym. Dzięki zmianom nie tylko poprawi się komfort termiczny użytkowania ich domów, ale też - zmniejszą się rachunki za energię. 

Jakie wymogi stawia Dyrektywa EPBD?

Państwa członkowskie UE będą musiały wprowadzić regulacje prawne, które umożliwią osiągnięcie celów zawartych w dyrektywie. Unijne wymogi można określić jako restrykcyjne; dyrektywa zakłada bowiem, że już w ciągu kolejnych kilku lat budynki na terenie UE (zarówno będące własnością władz publicznych jak i zwykłe budynki mieszkalne) będą musiały osiągnąć odpowiednią klasę energetyczną oraz stać się zeroemisyjne. 

Pierwszy krok w kierunku dekarbonizacji budynków nastąpi już wkrótce. Zgodnie z kalendarium zmian, od 2026 r. wszystkie nowe budynki zajmowane, eksploatowane lub będące własnością władz publicznych mają być zeroemisyjne. Konieczne będą też masowe termomodernizację budynków, ponieważ zaledwie rok później, w 2027 r., budynki niemieszkalne muszą jednocześnie osiągnąć co najmniej klasę energetyczną E (a w roku 2030 - klasę D).

Z kolei od roku 2028 wszystkie nowe budynki prywatne powinny nie tylko być zeroemisyjne, ale też - wyposażone w technologie słoneczne. Tym samym zarówno osoby fizyczne wznoszące dom jednorodzinny na własne potrzeby jak i firmy realizujące inwestycje mieszkaniowe powinny już za kilka lat wznosić budynki wyłącznie zeroemisyjne - czyli bez kotłów na paliwa kopalne. 

Unijna rewolucja dosięgnie również budynki mieszkalne wybudowane przed 2028 r. Powinny one, zgodnie z dyrektywą, zostać poddane gruntownej renowacji, w wyniku której staną się zeroemisyjne. Dodatkowo budynki mieszkalne od 2030 r. powinny osiągać klasę energetyczną E, a od 2033 - klasę energetyczną D. To z kolei oznacza falę renowacji; państwa członkowskie mają wesprzeć gospodarstwa domowe w pracach termomodernizacyjnych poprzez zapewnienie odpowiednich środków finansowych na renowacje budynków. Prawdopodobnie jednak dofinansowanie będą mogły otrzymać jedynie najuboższe gospodarstwa. 

Oprócz tego już od roku 2024 zakazane mają zostać dotacje do kotłów na paliwa stałe. 

W kontekście nadchodzących zmian w zakresie efektywności energetycznej budynków warto wspomnieć o tym, że Polska musi poczynić dodatkowe przygotowania do wdrożenia reformy - nasz kraj jako jedyny w UE nie wprowadził do tej pory systemu podziału budynków na klasy energetyczne. Zgodnie z planami polskiego rządu, nowy podział na klasy od A do G+ ma zostać wprowadzony już w 2024 r. 

Unijne zmiany dotyczące charakterystyki energetycznej budynków wymuszą również na polskim rządzie kolejną nowelizację ustawy o termomodernizacji. 

Czym jest ustawa o termomodernizacji?

Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów oraz o centralnej ewidencji emisyjności budynków określa m.in. zasady finansowania części kosztów przedsięwzięć termomodernizacyjnych, remontowych, niskoemisyjnych oraz zakupu, montażu, budowy lub modernizacji instalacji odnawialnego źródła energii. Środki na ten cel pochodzą z Funduszu Termomodernizacji i Remontów. Oprócz tego ustawa określa też zasady funkcjonowania centralnej ewidencji emisyjności budynków. 

Jakie wymogi stawia ustawa o termomodernizacji?

Przepisy ustawy o termomodernizacji określają również, kiedy inwestorowi przysługuje premia termomodernizacyjna, którą może wykorzystać na spłatę części kredytu zaciągniętego na przedsięwzięcie termomodernizacyjne. Aby otrzymanie premii było możliwe, konieczne jest spełnienie określonych wymogów - takich jak m.in. odpowiednie zmniejszenie rocznego zapotrzebowania na energię, zmniejszenie rocznych strat energii czy rocznych kosztów pozyskania ciepła. Inwestor, po spełnieniu dodatkowych wymogów, może też otrzymać grant termomodernizacyjny. 

Oprócz tego ustawa o termomodernizacji określa również warunki przyznania premii remontowej (działającej na analogicznych zasadach co premia termomodernizacyjna) na przedsięwzięcia remontowe. Przepisy regulują też kwestię przeprowadzania przedsięwzięć niskoemisyjnych, warunki przyznawania premii MZG i grantów MZG czy grantów OZE. Rozdział piąty ustawy o termomodernizacji określa szczegółowe zasady finansowania przedsięwzięć niskoemisyjnych, termomodernizacyjnych i remontowych. Ponadto przepisy regulują również funkcjonowanie centralnej ewidencji emisyjności budynków (w tym m.in. wskazuje dane gromadzone w CEEB, zasady przeprowadzania kontroli źródeł ciepła itd.). 

W kontekście przedsięwzięć termomodernizacyjnych warto również zapoznać się m.in. z przepisami ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, czyli podstawy prawnej dla programu Czyste Powietrze. W ramach programu można otrzymać dofinansowanie na przedsięwzięcia termomodernizacyjne. 

Ustawa o termomodernizacji bez wątpienia doczeka się również wkrótce kolejnych zmian, związanych z opisywaną wyżej dyrektywą EPBD. 

Jak przygotować się do termomodernizacji budynków?

Wspomniana ustawa o termomodernizacji, a także odpowiednie rozporządzenia i inne powiązane ustawy powinny już teraz zainteresować właścicieli nieruchomości, w tym m.in. domów jednorodzinnych - zwłaszcza że zapowiadane wsparcie finansowe ze strony państw członkowskich prawdopodobnie obejmie jedynie najuboższe gospodarstwa domowe. Obecnie dostępnych jest już kilka programów umożliwiających otrzymanie dofinansowania na przedsięwzięcia termomodernizacyjne.

Decyzję o podjęciu prac modernizacyjnych powinien jednak najpierw poprzedzić audyt energetyczny, który wskaże, jakie działania powinny zostać podjęte w celu zmniejszenia strat energii. 

Dyrektywa EPBD i ustawa o termomodernizacji: podsumowanie

Nowa dyrektywa EPBD ma poskutkować modernizacją energetyczną budynków i elementów budynków zarówno publicznych, jak i prywatnych. Unijne wymogi mają doprowadzić do wycofania kotłów na paliwa kopalne i tym samym - zaprzestania ogrzewania paliwami kopalnymi do 2035 r. A tym samym w konsekwencji - redukcją emisji gazów cieplarnianych. Oprócz tego unijna ambicja w zakresie efektywności energetycznej ma też doprowadzić do objęcia ochroną gospodarstw domowych dotkniętych ubóstwem energetycznym i zmniejszeniem kosztów, jakie ponoszą w związku z rosnącymi cenami energii. 

Warto jednocześnie dodać, że to nie koniec prac nad dyrektywą - posłowie PE rozpoczną teraz negocjacje z Radą UE co do ostatecznego kształtu dyrektywy. Niewykluczone zatem, że część wymogów ulegnie zmianie, a niektóre terminy zostaną przesunięte, tak, by państwa członkowskie zdążyły przygotować się do nadchodzącej rewolucji.