Jak zalegalizować samowolę budowlaną?

Realizacja samowoli budowlanej może grozić poważnymi konsekwencjami. Co jednak zrobić, gdy zaliczana do tej kategorii budowla już powstała? Czy samowola budowlana może być zalegalizowana? Jak to zrobić? Czy wiąże się to z jakimiś konsekwencjami prawnymi lub karami? Wyjaśniamy!

Czym jest samowola budowlana?

Zgodnie z polskim prawem większość prac budowlanych wymaga uzyskania wcześniejszego pozwolenia lub też zgłoszenia chęci ich przeprowadzenia w odpowiednim urzędzie. Do wniosku dołącza się projekt budowlany, a ewentualne pozwolenie na budowę jest przyznawane na jego podstawie. Budowa bez pozwolenia czy zgłoszenia (gdy jest wymagane) lub też przeprowadzona mimo sprzeciwu organów administracji nazywa się samowolą budowlaną.

Warto jednak wiedzieć, że rozpoczęcie prac przed uzyskaniem oficjalnej decyzji lub przeprowadzenie ich niezgodnie z obowiązującymi normami i przepisami to również samowola budowlana. Co ciekawe, nie jest to wcale marginalne zjawisko. Wręcz przeciwnie – postępowania w związku z samowolą budowlaną są wszczynane w Polsce dość często. Nie zawsze dotyczą one wznoszenia nowych budynków; do uchybień często dochodzi przy rozbudowach czy remontach.

Czy samowola budowlana jest przestępstwem? Konsekwencje prawne

Według art. 90 ustawy Prawo budowlane samowola budowlana jest przestępstwem. Kara za samowolę budowlaną najczęściej ustalana jest w formie grzywny, ale winny takiemu czynowi może być także ukarany karą ograniczenia wolności nawet do lat 2. Ponadto, jeśli zostanie stwierdzona samowola budowlana, może być konieczne dokonanie rozbiórki budynku. Co istotne, inspektor nadzoru budowlanego może nakazać rozbiórkę całego budynku, nawet jeśli tylko jego część powstała w ramach samowoli budowlanej. Jeśli właściciel unika przeprowadzenia rozbiórki, może być ukarany grzywną. W sytuacji, gdy i to nie pomoże, rozbiórka może być wykonana na jego koszt.

Czytaj: Wniosek o pozwolenie na rozbiórkę

Jak zalegalizować samowolę budowlaną? Poradnik

Wiele obiektów uznawanych za samowolę budowlaną nie powstawało w złej wierze. W związku z tym ich właściciele bywają zainteresowani legalizacją. W określonych warunkach jest to możliwe, choć trzeba wiedzieć, że procedura nie jest łatwa. Jak zalegalizować samowolę budowlaną?

Kiedy można zalegalizować samowolę?

Legalizacja samowoli budowlanej jest możliwa, jeśli budynek jest postawiony zgodnie z przepisami o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przepisami techniczno-budowlanymi, a także gdy nie ma przeszkód, aby doprowadzić go do stanu zgodnego z obowiązującymi przepisami prawa budowlanego. Dotyczy to obiektów postawionych po 1995 roku lub też takich, których data budowy nie jest znana.

Jeśli jesteś w stanie udowodnić, że obiekt powstał przed 1995 rokiem, możliwe jest przedawnienie samowoli budowlanej. Musi się jednak ona znajdować na działce mającej status działki budowlanej zgodnie z planami zagospodarowania przestrzennego. Ponadto istotne jest, aby obiekt nie stanowił żadnego zagrożenia dla bezpieczeństwa ludzi (chodzi tu również o pogarszanie warunków zdrowotnych w najbliższym otoczeniu).

Kiedy nie można zalegalizować budowy bez pozwolenia?

Wniosek o legalizację samowoli budowlanej można złożyć z własnej inicjatywy lub po otrzymaniu postanowienia o wstrzymaniu budowy wydanego przez organ nadzoru budowlanego. Na pewno nie będzie on jednak zaakceptowany, jeśli obiekt nie spełnia wymienionych wyżej warunków. W przeciwnym przypadku trzeba się liczyć z koniecznością rozbiórki.

Ile kosztuje legalizacja samowoli? Kosztorys

Warto również wiedzieć, że legalizacja samowoli budowlanej nie jest darmowa i wiąże się z koniecznością uiszczenia opłaty w wysokości ustalonej przez organ nadzoru budowlanego. Informacja o jej wysokości jest przekazywana wnioskodawcy, jeśli wniosek o legalizację samowoli jest wypełniony poprawnie i zawiera wszystkie niezbędne dokumenty, a ponadto nie ma przeciwwskazań do przeprowadzenia tej procedury. Właściciel ma 7 dni od otrzymania postanowienia na uiszczenie opłaty. Może też wnieść odwołanie, jeśli uważa, że kwota jest nieodpowiednia.

Ile kosztuje legalizacja samowoli budowlanej? To zależy od tzw. współczynnika kategorii obiektu i jego wielkości. Prawo budowlane precyzuje, że w przypadku budowy wymagającej pozwolenia na budowę opłata legalizacyjna wynosi 50-krotność iloczynu stawki opłaty (s - 500 zł), współczynnika kategorii obiektu budowlanego (k) i współczynnika wielkości obiektu budowlanego (w). Przykładowo współczynnik kategorii obiektu dla budynków mieszkalnych jednorodzinnych wynosi 2, natomiast dla budynków gospodarczych i innych niewielkich obiektów (typu domki letniskowe, garaże) 1. Współczynnik wielkości dla tych typów obiektów zawsze wynosi 1, jednak dla wielu innych jest zależny od kubatury. Maksymalna wartość współczynnika kategorii obiektu wynosi 15, natomiast współczynnika wielkości obiektu 2,5. W przypadku obiektów niewymagających pozwolenia na budowę za legalizację trzeba natomiast zapłacić 2,5 tys. zł lub 5 tys. zł w zależności od typu obiektu.

Podsumowanie

Nawet jeśli obiekt został wybudowany jako samowola budowlana, możliwa jest jego legalizacja. Musi jednak spełniać on pewne warunki – przede wszystkim nie podważać przepisów techniczno budowlanych i przepisów o zagospodarowaniu przestrzennym. Trzeba wiedzieć, że proces legalizacyjny wymaga wniesienia stosownej opłaty, która jednak w przypadku inwestorów prywatnych zazwyczaj nie jest bardzo wysoka. Jest to jedyny sposób na uniknięcie rozbiórki budynku. Trzeba również zaznaczyć, że jeśli stwarza on zagrożenie lub doprowadzenie go do stanu zgodnego z aktualnymi przepisami prawa budowlanego jest niemożliwe, nie da się przeprowadzić procesu legalizacji i rozbiórka będzie konieczna.

Legalizacja samowoli budowlanej wymaga złożenia stosownego wniosku wraz z dokumentami. Można to zrobić dobrowolnie lub w ciągu 30 dni od dnia doręczenia postanowienia o wstrzymaniu budowy. Warto pamiętać, że jednym z warunków zaakceptowania wniosku jest jego prawidłowe wypełnienie i udowodnienie (za pomocą dołączonych dokumentów), że obiekt spełnia wymogi niezbędne do legalizacji.