Kocioł na paliwo stałe: co zrobić podczas termomodernizacji?

Zamierzasz wykorzystywać kocioł na paliwo stałe do ogrzewania swojego domu? Taki zakup to inwestycja na wiele lat, dlatego warto podjąć świadomy wybór. Sprawdź, o czym pamiętać przed wymianą kotła.

Z artykułu dowiesz się m.in.:

• czym są kotły na paliwa stałe i jakie są ich rodzaje,
• jak określić klasę kotła na paliwo stałe,
• jakie są klasy kotłów na paliwa stałe.

Co to kocioł na paliwo stałe?

Kocioł na paliwo stałe to urządzenie, w którym znajduje się minimum jedno źródło ciepła na opał o stałej strukturze. Wytwarza i przekazuje ciepło do wodnego systemu centralnego ogrzewania, aby podnieść i utrzymywać komfortową temperaturę w pomieszczeniach. Nie każdy sprzęt przeznaczony do spalania opału to kocioł na paliwo stałe – gaz i olej nie zaliczają się do tej kategorii.

Rodzaje kotłów na paliwa stałe

Kotły na paliwa dzielą się na różne typy ze względu na rodzaj spalanych paliw, sposób podawania opału oraz klasę energetyczną.

Podział kotłów ze względu na rodzaj paliwa

W kotle na paliwo stałe można spalać następujące rodzaje opału:

• gruby węgiel kamienny (kostka lub orzech),
• węgiel typu groszek (tzw. ekogroszek),
• drewno kawałkowe,
• pelet i inne rodzaje biomasy, w tym zrębki drzewne, brykiet, słomę, wióry i pestki owoców.

Dowiedz się także: Czym jest świadectwo charakterystyki energetycznej?

Sposób podawania opału

Jak wygląda kocioł na paliwo stałe? Jest to uzależnione od tego, czy dane urządzenie zostało wyposażone w podajnik oraz czy mamy do czynienia z tradycyjnym modelem zasypowym. Kotły z podajnikiem są przeznaczone do spalania ekogroszku, pelletu i innej biomasy. W urządzeniach zasypowych można natomiast spalać gruby węgiel oraz drewno. 

Nowoczesne kotły podajnikowe są wyposażone w zasobnik do ładowania opału, automatyczny podajnik ślimakowy lub tłokowy, sterownik oraz palnik. Obecne przepisy nie dopuszczają możliwości instalowania w nich rusztu awaryjnego. Urządzenia takie pozwalają wygodnie ogrzewać dom jednorodzinny – wystarczy uzupełniać opał w zasobniku raz na kilka dni. Można również sterować mocą grzewczą i temperaturą ogrzewania. Kotły na pellet zwykle są dodatkowo wyposażone w automatyczną zapalarkę.

Kotły zasypowe dzielą się natomiast na modele z górną i dolną komorą spalania. Na rynku są sprzedawane urządzenia na więcej niż jeden rodzaj opału – np. węgiel i drewno – mogą być to modele zgazowujące opał, przystosowane do pracy z buforem ciepła.

Sprawdź również: Czy świadectwo energetyczne jest obowiązkowe w 2023 roku?

Klasy kotłów na paliwo stałe

Aby urządzenie mogło zostać dopuszczone do sprzedaży, powinno spełniać normy określone w rozporządzeniu Komisji UE 2015/1189 oraz dyrektywie 2009/125/WE. Wyróżnia się trzy klasy – 3, 4 i 5. Kocioł na paliwo stałe 5. klasy to urządzenie spełniające rygorystyczne normy pod względem sprawności energetycznej oraz emisji szkodliwych substancji. Kotły 3 i 4 klasy to modele mniej zaawansowane technologicznie – od 1 lipca 2018 r. nie mogą być już one sprzedawane w krajach UE, podobnie jak urządzenia bezklasowe.

Przeczytaj także: Dyrektywa EPBD i ustawa o termomodernizacji: przygotuj się już teraz

Jak sprawdzić klasę kotła na paliwo stałe? Informacja na ten temat powinna znajdować się w instrukcji obsługi urządzenia oraz na dołączonej etykiecie energetycznej.

Wymiana kotłów na paliwo stałe na urządzenia spełniające wymagania klasy 5 stanowi jeden z obszarów przedsięwzięć niskoemisyjnych, dofinansowywanych przez państwo na podstawie Ustawy o wspieraniu termomodernizacji i remontów oraz o centralnej ewidencji emisyjności budynków.

Sprawdź również: Co to jest termomodernizacja, czyli podstawy nowoczesnego mieszkalnictwa

Na co zwracać uwagę, wybierając kocioł na paliwo stałe?

Wybór urządzenia grzewczego do ogrzewania budynku warto uzależnić zwłaszcza od:

• mocy nominalnej – w zależności od powierzchni budynku i zapotrzebowania na ciepło, np. 10 kW,
• ceny zakupu i instalacji kotła,
• aktualnej oraz prognozowanej na kolejne lata ceny opału,
• sprawności grzewczej – w nowoczesnych urządzeniach wynosi minimum 88%, natomiast w starszych (niespełniających norm) około 50%,
• wymaganej częstotliwości czyszczenia kotła i usuwania popiołu,
• klasy kotła,
• funkcji urządzenia – kotły jednofunkcyjne umożliwiają jedynie ogrzewanie budynku, natomiast dwufunkcyjne pozwalają także podgrzewać wodę użytkową,
• możliwości uzyskania dofinansowania.

Sprawdź także: Ile kosztuje termomodernizacja budynku? Ceny w 2023 roku

Kotły na paliwo stałe w polskich gospodarstwach domowych

Według statystyk CEEB z 26 kwietnia 2023 roku, z kotłów na paliwo stałe korzysta obecnie 4 611 087 gospodarstw domowych – urządzenia takie stanowią 33,19% wszystkich wykorzystywanych źródeł ogrzewania. 22,65% polskich rodzin ogrzewa budynek za pomocą kotła zasypowego, a 10,54% używa urządzeń z podajnikiem. 

Najpopularniejsze są kotły na węgiel kamienny (55,6%) i drewno kawałkowe (37,4%). Rzadziej Polacy korzystają z urządzeń na pellet (6,1%) i inny rodzaj biomasy (0,8%). Dominują kotły poniżej 3 klasy i bezklasowe (51,4%). Kocioł na paliwo stałe klasa 3 stanowi 19,9% urządzeń. Mniej popularna jest 4 klasa kotłów na paliwo (10,3%). Modele 5. klasy stanowią 16,5% wszystkich urządzeń, a tylko 1,9% modeli spełnia wymagania Ekoprojektu.

Polityka krajowa i UE w kontekście wymiany kotłów

14 marca 2023 roku Parlament Europejski przyjął dyrektywę EPBD, która jest częścią pakietu Fit for 55. Obecna polityka Unii Europejskiej ma na celu redukcję emisji gazów cieplarnianych o minimum 55% do 2030 roku na obszarze UE, a do 2050 roku uczynienie sektora budowlanego całkowicie zeroemisyjnym. Będzie się to wiązało z odejściem od kotłów na paliwa stałe w ogrzewaniu budynków i ich zastąpieniem urządzeniami wykorzystującymi odnawialne źródła energii. Państwa członkowskie otrzymają ogromne środki na przeprowadzenie transformacji energetycznej.

Dowiedz się także: Ulga na termomodernizację: jak korzystać w 2023 r.?

Zgodnie z dokumentem pn. „Polityka ekologiczna państwa 2030”, w Polsce nie będzie można ogrzewać domu węglem od 2030 roku w miastach i od 2040 roku na wsiach. Jeszcze wcześniej ograniczenia mogą zostać wprowadzone na podstawie wojewódzkich uchwał antysmogowych.

Przeczytaj również: Program Czyste Powietrze: podstawa wsparcia termomodernizacji

Od 2023 roku nie można już otrzymać dotacji na wymianę kotła na węgiel – bez względu na klasę urządzenia. Istnieje natomiast możliwość otrzymania dofinansowania z programu Czyste Powietrze na piec pelletowy oraz zgazowujący drewno. Podatnik może również skorzystać z ulgi termomodernizacyjnej, aby odliczyć wydatki od podstawy opodatkowania. Jeśli właściciel mieszkania chce wymienić kocioł na paliwo stałe w bloku, ma możliwość ubiegania się o wsparcie z Programu Moje Ciepło.

Polecamy także: Jak działa i jakie są rodzaje pomp ciepła?

Deweloperzy dostosowują obecnie swoje projekty budowy domów i mieszkań do nowych standardów, dlatego nowe nieruchomości nie są już przystosowane do ogrzewania kotłami na paliwa stałe. Coraz większą popularnością cieszą się pompy ciepła. Warto pamiętać, że w 2023 roku nie można otrzymać dofinansowania na zakup takiego urządzenia, jeśli w jednym budynku będzie znajdować się pompa ciepła i kocioł na paliwo stałe.

Czytaj więcej: Program Moje Ciepło - co warto wiedzieć?