Stwierdzenie nabycia spadku i co dalej: oświadczenie o przyjęciu, cena notariusza, podatek

Mogłoby się wydawać, że w przypadku gdy spadkodawca pozostawił po sobie testament, cała sprawa o stwierdzenie nabycia spadku będzie niezwykle prosta. Warto jednak mieć świadomość, że w rzeczywistości spadkobierca musi dopełnić licznych formalności, zanim faktycznie potwierdzone zostaną jego prawa do spadku.

Z tego artykułu dowiesz się m.in.:

• jak wygląda postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku,
• na jakie formalności związane z nabyciem spadku trzeba się przygotować,
• kiedy możliwe jest zwolnienie z podatku od spadku.

Stwierdzenie nabycia spadku - sąd

Po śmierci spadkodawcy następuje otwarcie spadku - bez względu na to, czy zmarły sporządził testament, czy też nie i z tego względu dojdzie do dziedziczenia ustawowego. 

W ciągu 6 miesięcy od daty otwarcia spadku spadkobierca powinien zdecydować o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Konieczne jest w tym celu złożenie specjalnego oświadczenia. Tego rodzaju oświadczenie składa się przed sądem lub notariuszem; przepisy dopuszczają ustne złożenie oświadczenia, jednak bezpieczniejszym wyborem będzie oświadczenie w formie pisemnej z podpisem urzędowo poświadczonym. 

Zakładając jednak, że spadkobierca przyjął spadek, to kolejnym krokiem jest złożenie wniosku o nabycie spadku. Potwierdzenie nabycia spadku może wydać sąd lub notariusz (chociaż warto mieć świadomość, że stwierdzenie nabycia spadku u notariusza nie zawsze będzie możliwe). Jak uzyskać stwierdzenie nabycia spadku?

W przypadku gdy postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku ma wydać sąd, osoba, która ma w tym interes (czyli spadkobierca, który przyjął spadek) składa wniosek do sądu spadku, czyli sądu rejonowego właściwego dla ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego. Co do zasady złożenie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku nie powinno nastąpić później niż w ciągu 6 miesięcy od śmierci spadkodawcy - tym samym spadkobierca ma pół roku zarówno na przyjęcie lub odrzucenie spadku, jak i na ewentualny wniosek o stwierdzenie nabycia spadku.

Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku powinien zawierać takie informacje i elementy jak:

• dane osobowe wnioskodawcy,
• dane osobowe pozostałych spadkobierców (przy czym mowa zarówno o spadkobiercach ustawowych, jak i ustanowionych w testamencie),
• treść żądania wniosku wraz z uzasadnieniem,
• podpis wnioskodawcy.

Do wniosku należy natomiast dołączyć:

• opłatę sądową w wysokości 100 zł,
• odpisy wniosku w liczbie odpowiadającej liczbie wskazanych uczestników postępowania,
• odpis skrócony aktu zgonu spadkodawcy,
• jeżeli zmarły miał dzieci, to odpisy skrócone aktów urodzenia lub aktów małżeństwa dzieci spadkodawcy,
• jeżeli zmarły nie miał dzieci, to odpisy skrócone aktów urodzenia braci zmarłego i aktów małżeństwa sióstr zmarłego (jeżeli są pannami - aktów urodzenia); jeśli rodzice zmarłego nadal żyją, to również akt małżeństwa tych rodziców,
• opłatę za wpis w Rejestrze Spadkowym w wysokości 5 zł.

Ostatecznie wydawane jest prawomocne sądowe postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku. Stwierdzenie nabycia spadku podlega opłacie 105 zł (wspomniana wyżej opłata sądowa i wpis w rejestrze). 

Nabycie spadku u notariusza - i co dalej?

Postanowienie sądu stwierdzające nabycie spadku to jednak tylko jedno z możliwych rozwiązań pozwalających na uzyskanie dokumentów potwierdzających prawa spadkobiercy. Drugim rozwiązaniem jest stwierdzenie nabycia spadku u notariusza, czyli de facto sporządzenie i zarejestrowanie aktu poświadczenia dziedziczenia. 

W większości przypadków nic nie stoi na przeszkodzie, by spadkobierca wybrał właśnie to rozwiązanie i zdecydował się na wizytę u notariusza zamiast składania wniosku do sądu. Warto jednak pamiętać, że notariusz nie będzie mógł sporządzić aktu poświadczenia dziedziczenia, jeśli nabycie spadku miałoby nastąpić na podstawie testamentu szczególnego. W takim wypadku możliwe jest jedynie sądowne stwierdzenie nabycia spadku. Należy też pamiętać, że w przypadku nabycia spadku u notariusza konieczna jest obecność wszystkich spadkobierców.

Zakładając jednak, że nie ma żadnych powodów, by zarejestrować akt poświadczenia dziedziczenia u notariusza, a wszyscy spadkobiercy są zgodni i pojawili się w kancelarii, notariusz może przystąpić do sporządzenia protokołu dziedziczenia.

Najpierw notariusz poucza wszystkie osoby biorące udział w spisywaniu protokołu o obowiązku ujawnienia wszelkich okoliczności objętych treścią protokołu. Przypomina również o odpowiedzialności karnej, która grozi za składanie fałszywych oświadczeń. Jeśli procedura spisania protokołu odbywa się w ciągu 6 miesięcy od dnia śmierci spadkodawcy, a spadkobiercy nie złożyli do tej pory oświadczeń o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, to konieczne jest umieszczenie tych oświadczeń w protokole. Ponadto notariusz dołącza do protokołu:

• odpis aktu zgonu spadkodawcy,
• odpisy aktów stanu cywilnego osób powołanych do spadku ustawowo,
• pozostałe dokumenty, które mogą mieć wpływ na ustalenie praw do spadku.

Jeśli zmarły spisał testament, a jeszcze nie nastąpiło jego otwarcie i ogłoszenie, notariusz dopełnia tej formalności, a następnie przechodzi do sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia. Warto jednocześnie podkreślić, że do poświadczenia dziedziczenia przez notariusza dojdzie tylko wtedy, gdy nie ma wątpliwości co do osoby spadkobiercy (lub spadkobierców) oraz tego, w jakich częściach dziedziczą poszczególni spadkobiercy. 

Po sporządzeniu aktu poświadczenia dziedziczenia notariusz wprowadza dane wynikające z aktu za pomocą systemu elektronicznego, dokonując wpisu do Rejestru Spadkowego. Po dokonaniu wpisu możliwe jest zarejestrowanie i uzyskanie potwierdzenia zarejestrowania aktu dziedziczenia. 

Ile kosztuje nabycie spadku u notariusza?

Sporządzenie przez notariusza aktu poświadczenia dziedziczenia oznacza konieczność uiszczenia odpowiedniej opłaty. Spadkobierca, który chce potwierdzenia swoich praw do spadku o notariusza, musi liczyć się z nieco wyższymi kosztami takiego rozwiązania niż w przypadku, gdy wnioskuje do sądu o stwierdzenie nabycia spadku. W przypadku stwierdzenia nabycia spadku o notariusza koszt sporządzenia protokołu dziedziczenia wynosi 100 zł, aktu poświadczenia dziedziczenia - 50 zł (w przypadku zapisu windykacyjnego - 100 zł). W porównaniu do kosztów sądowego stwierdzenia nabycia spadku różnica nie jest jednak tak duża. W dodatku potwierdzenie praw do spadku u notariusza będzie znacznie szybsze.

Dział spadku u notariusza - cennik

Jeśli jest więcej niż jeden spadkobierca, to powstaje między nimi współwłasność w częściach ułamkowych. To z kolei praktycznie wyklucza swobodne dysponowanie swoją częścią majątku. Z tego względu spadkobiercy decydują się najczęściej dokonać działu spadku. W takim wypadku należy jednak liczyć się z kolejnymi kosztami - m.in. taksą notarialną zależną od wartości przedmiotu umowy. 

Zgłoszenie spadku do urzędu skarbowego

Spadkobierca powinien mieć świadomość, że gdy dojdzie do wydania u notariusza aktu poświadczenia dziedziczenia (lub fakt nabycia spadku potwierdzi sąd właściwy dla ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego), to nie jest to jeszcze koniec całej procedury. Konieczne jest zgłoszenie tego faktu do urzędu skarbowego. Właściwy do złożenia zgłoszenia jest urząd skarbowy miejsca położenia majątku spadkowego. W przypadku gdy spadkobierca otrzyma nieruchomość w spadku, właściwy do złożenia zgłoszenia jest urząd skarbowy położenia tej nieruchomości.

Dlaczego zgłoszenie nabycia spadku należy dokonać jak najszybciej (najpóźniej w terminie 6 miesięcy od zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia)? Po pierwsze, zgłoszenie nabycia spadku jest wymuszone na spadkobiercy przez prawo. Po drugie, jeśli spadkodawcą był ktoś z tzw. zerowej grupy podatkowej, to dopełnienie odpowiednich formalności w terminie pozwala na uniknięcie zapłaty podatku od spadków i darowizn - niezależnie od wartości odziedziczonego majątku.

Zgłoszenie nabycia nieruchomości do ksiąg wieczystych

Nabycie spadku wiąże się jednak nie tylko ze złożeniem oświadczenia o przyjęciu spadku, koniecznością stwierdzenia nabycia spadku, sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia czy zgłoszenia spadku do US, ale też niekiedy - ze zgłoszeniem do ksiąg wieczystych. Mowa oczywiście o sytuacji, gdy wydano postanowienie o stwierdzeniu nabycia nieruchomości. W takim wypadku należy dokonać zmiany wpisu w księdze wieczystej. Wniosek o wpis prawa własności do KW należy złożyć do właściwego sądu wieczystoksięgowego. 

Stwierdzenie nabycia spadku i co dalej: podsumowanie

Stwierdzenie nabycia spadku lub sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia daje możliwość dopełnienia pozostałych formalności związanych z nabyciem spadku. Dzięki temu z kolei spadkobierca (lub spadkobiercy) będą mogli swobodnie korzystać z odziedziczonego majątku. Co do zasady to sąd wydaje postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku; warto jednak pamiętać, że postępowanie sądowe nie jest konieczne, a dokument potwierdzający nabycie spadku może sporządzić również notariusz.