Kiedy można uwolnić się od spółdzielni?

Opinie na temat krajowych spółdzielni mieszkaniowych bywają bardzo różne. Na pewno sporo zależy od konkretnej instytucji oraz osób nią zarządzających. Praktyka uczy również, że niewielkie spółdzielnie na ogół są sprawniej zarządzane niż wielkie molochy pamiętające jeszcze czasy PRL-u. Można przypuszczać, że osoby narzekające na zarządzanie swoim blokiem przez spółdzielnię (mimo wykupienia od niej większości mieszkań), raczej nie mają dobrej opinii o swoim zarządcy. Czy właściciele lokali mogą ostatecznie uwolnić się od spółdzielni i przekazać zarząd w bloku wspólnocie mieszkaniowej? 

Zarząd powierzony spółdzielni 

Temat zarządzania przez spółdzielnię blokiem, w którym znajdują się odrębne mieszkania własnościowe jest bardzo ciekawy. Chodzi nie tylko o to, że w polskich miastach można znaleźć wiele takich bloków z częścią mieszkań, które wciąż posiada i udostępnia spółdzielnia (w ramach lokatorskiego lub spółdzielczego prawa do mieszkania). W tym kontekście warto przypomnieć, że automatyczne utworzenie wspólnoty mieszkaniowej w bloku spółdzielczym następuje dopiero po wykupieniu od spółdzielni ostatniego lokalu. Taką zasadę przedstawia artykuł 26 ustęp 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz.U. 2001 nr 4 poz. 27). Wspomniana reguła jest zupełnie inna od regulacji, które wprowadza ustawa o własności lokali. Ustawa z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (Dz.U. 1994 nr 85 poz. 388) wskazuje, że wspólnota mieszkaniowa powstanie już po wyodrębnieniu pierwszego lokalu i jego sprzedaży przez inwestora.

Jeżeli nie wszystkie mieszkania zostały jeszcze wykupione od spółdzielni, a właściciele lokali nie skorzystali z rozwiązania, które opiszemy poniżej, to wówczas spółdzielnia sprawuje tak zwany zarząd powierzony. Innymi słowy staje się ona zarządcą na zasadach określonych przez artykuł 18 ustęp 1 ustawy o własności lokali, ale bez uwzględnienia większości przepisów wspomnianej ustawy dotyczących zarządu nieruchomością wspólną. Taki powierzony zarząd dotyczy również właścicieli mieszkań, którzy wcale nie należą do spółdzielni. Nie jest to jedyna kontrowersja. W praktyce okazuje się bowiem, że sposób sprawowania zarządu powierzonego przez spółdzielnię wzbudza wątpliwości prawne. Przykładem jest kwestia, którą w 2014 roku musiał badać Sąd Najwyższy. Najważniejszy polski sąd wówczas orzekł, że przy podejmowaniu czynności przekraczających zwykły zarząd spółdzielnia nie musi uzyskiwać zgody właścicieli mieszkań (zobacz Uchwała SN z 27 marca 2014 r. - sygn. akt III CZP 122/13). 

Spółdzielnia członkiem wspólnoty

Powyżej wspomnieliśmy, że przepisy dają możliwości uwolnienia się od powierzonego zarządu spółdzielni nawet wtedy, gdy jeszcze nie wszystkie lokale zostały wykupione od tej instytucji. Takie rozwiązanie przewiduje artykuł 24 indeks 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych. Mówi on, że większość właścicieli lokali (obliczana według udziału w nieruchomości wspólnej) poprzez uchwałę może zadecydować o zastosowaniu do zarządu budynkiem przepisów z ustawy o własności lokali. W takim przypadku, spółdzielnia nadal posiadająca co najmniej jeden lokal staje się po prostu członkiem wspólnoty mieszkaniowej z normalnym prawem głosu. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby taka spółdzielnia nadal udostępniała posiadane mieszkanie na zasadach związanych ze spółdzielczym własnościowym lub lokatorskim prawem do „M”.  

Rozliczenie wpłat na fundusz remontowy

Warto pamiętać, że przejęcie kontroli nad blokiem przez wspólnotę mieszkaniową (poprzez uchwałę lub wykup wszystkich lokali) oprócz większej samodzielności oznacza również obowiązki. Będą one powiązane między innymi z gromadzeniem zaliczek na poczet kosztów utrzymania budynku oraz prowadzeniem prac remontowych i konserwacyjnych. Z tą drugą kwestią wiąże się sprawa funduszu remontowego. Ustawa o spółdzielniach mieszkaniowych wskazuje, że w razie ustania członkostwa jako spółdzielcy właściciel lokalu staje się współwłaścicielem środków zgromadzonych na funduszu remontowym (proporcjonalnie do swoich wpłat oraz udziału w nieruchomości wspólnej).

Odpowiednie prawo do części środków z funduszu remontowego ponadto posiada osoba, która wpłacała do niego pieniądze nie będąc członkiem spółdzielni. Przepisy mówią też, że spółdzielnia powinna przekazać środki z funduszu remontowego wspólnocie, która przejmuje zarządzanie blokiem. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 5 lutego 2015 roku (sygn. akt: K 60/13) dodatkowo potwierdził konieczność przeprowadzenia wspomnianych rozliczeń.