placement placeholder
placement placeholder

Oświetlenie - jakie wybrać?

Redakcja
Redakcja

Data publikacji: 03.02.2020

Odpowiednio dobrane oświetlenie zapewnia komfort i korzystnie wpływa na funkcjonowanie naszego organizmu. Jakie wybrać? Sprawdź na GetHome.

Odpowiednio dobrane oświetlenie w mieszkaniu zapewnia komfort i pozwala cieszyć się wyjątkowym klimatem wnętrza, które z reguły służy odpoczynkowi oraz błogiemu relaksowi. Większość domowych pomieszczeń może mieć zupełnie odmienne źródło światła, mimo to wspólnym mianownikiem w tym temacie są lampy sufitowe w postaci żyrandoli lub plafonów, które doświetlają duże przestrzenie.

Właściwe oświetlenie ma także bezpośredni wpływ na funkcjonowanie ludzkiego organizmu, dlatego powinno być jak najbardziej zbliżone do światła naturalnego. Oświetlenie domu możemy podzielić głównie na trzy rodzaje: ogólne, miejscowe i dekoracyjne.

Pierwsze z nich znajduje się zazwyczaj w centralnym punkcie pomieszczenia oraz stanowi idealne tło do stworzenia niebanalnej aranżacji. Światło miejscowe służy jedynie do doświetlania wybranej strefy, jako że skierowane jest punktowo na dany obszar. Natomiast dekoracyjne może podkreślać walory estetyczne wnętrza, a także sprzyjać tworzeniu odpowiedniego nastroju.

Architekci polecają głównie oświetlenie LED-owe, którym można w ławy sposób sterować. Poza tym są wyjątkowo trwałe i pozwalają znacznie doświetlić przestrzeń. Ciepła barwa światła odpowiada za poczuciu komfortu, sprzyja intymności, jak również podkreśla piękno salonu lub sypialni. Oświetlenie powinno także współgrać z innymi elementami wykończenia wnętrz, takimi jak: podłogi, witryny, okna czy lustra.

Przeczytaj również: Lampa DIY

Oświetlenie zewnętrzne domu

Oryginalne oprawy świetlne mogą znacząco rozweselać wejścia do większości budynków. Lampy ogrodowe z czujnikiem ruchu, kinkiety zewnętrzne czy lampy najazdowe są idealnym sposobem na oświetlenie elewacji. Odpowiednie rozmieszczenie źródeł światła w pobliżu domu bardzo ułatwia życie, szczególnie po zmierzchu.

Nowoczesne lampy ogrodowe są nie tylko bardzo praktycznym dodatkiem elewacji zewnętrznej, ale też doskonale komponują się z architekturą ogrodu. Natomiast oświetlenie halogenowe pozwala precyzyjnie doświetlić niemal każdą przestrzeń. Takie rozwiązanie bywa również wykorzystywane w otoczeniu hal produkcyjnych oraz na strzeżonych posesjach. Oświetlenie zewnętrzne z wbudowanym czujnikiem ruchu zapala się automatycznie, co oznacza, że jest propozycją energooszczędną.

Na polskim rynku znajduje się również wiele propozycji dekoracyjnych, takich jak: kinkiety, plafony zewnętrzne, oczka, stojące lampy, które różnią się designem czy materiałem wykonania. Dzięki nim oświetlenie tarasu lub balkonu nie stanowi żadnego problemu. Kompleksowy zestaw zapewnia doskonałą widoczność wieczorem, jak również w pochmurne dni.

Warto także zwrócić uwagę na oświetlenie solarne, które jest przyjazne środowisku i nie generuje żadnych kosztów za energię elektryczną. Lampy wyposażone w diody LED o długiej żywotności mogą wzbogacić ogród o efektowne akcenty. Ich działanie opiera się na module słonecznym, dlatego mogą pracować bez zarzutów od 8 do nawet 10 godzin dziennie, przez sprawdzą się jako oświetlenie na taras lub oświetlenie podjazdu.

Dobrym pomysłem jest też instalacja elektryczna, która z pewnością zapewni lepszą widoczność. Wybierając oświetlenie do garażu należy przyjrzeć się parametrom, takim jak odporność lamp na zmiany temperatury i na działanie czynników atmosferycznych. Oprawa najazdowa stanowi popularne rozwiązanie, przede wszystkim ze względu na możliwość wbudowania reflektora w podłoże. Skuteczne oświetlenie domu powinno obejmować całość drogi od bramy wjazdowej do samego garażu.

Oświetlenie nowoczesne – wewnętrzne

Wysoki poziom natężenia światła podobno wpływa korzystnie na standard komfortu pracy. Oświetlenie sufitowe LED to emisja wiązek w paśmie niebieskim, co w dużym uproszczeniu oznacza, że jest najbardziej zbliżone do światła naturalnego. Dzięki takiemu rozwiązaniu mamy szansę efektywniej pracować.

Natomiast nowoczesne oświetlenie punktowe sprawdzi się w pomieszczeniach, takich jak kuchnia czy łazienka. Pojedyncze lampy są znakomitą ozdobą salonu, jadalni oraz pokoju sypialnianego. Doskonałe rozwiązanie stanowi także inteligentne oświetlenie podłogowe, montowane na przykład w stopniach schodów.

Źródło światła oparte na technologii LED pobiera znacznie mniej energii. Integralny system zautomatyzowanych mieszkań pozwala na sterowane za pomocą urządzeń przenośnych. W domu wyposażonym w czujniki światła jest zdecydowanie wygodnie! Nowoczesne oświetlenie sufitowe LED zapewnia jasność w pomieszczeniu, a także oszczędza do 90% energii elektrycznej w porównaniu ze zwykłymi żarówkami.

Klasycznym przykładem technologii LED są plafony z okrągłym kloszem, wielopunktowe reflektory sufitowe, płaskie lampy sufitowe oraz panele. Wśród innowacyjnych rozwiązań znajdują się także modele z głośnikiem, które pozwalają odtwarzać ulubione utwory muzyczne ze smartfona. Wniosek jest jeden, górne oświetlenie wcale nie musi być nudne!

lampy orientalne

Jak zrobić oświetlenie LED pod sufitem?

Sufit z oświetleniem LED możemy wykonać samodzielnie. Niezbędne narzędzia i materiały to:

  • wiertarka,
  • poziomica,
  • wkrętarka,
  • obcęgi,
  • nożyk do metalu,
  • szpachelka i pędzel,
  • wałki lub pędzle do malowania,
  • profile UD i CD,
  • kołki oraz wkręty do ściany,
  • płyty g-k,
  • wieszaki bezpośrednie,
  • masa szpachlowa i taśma zbrojąca,
  • stalowe pręty oraz narożniki aluminiowe,
  • farba do wykończenia sufitu,
  • przewody elektryczne i transformator,
  • taśma LED. 

Wykonanie modnej aranżacji z oświetleniem LED pod sufitem odbywa się w kilku krokach.

  1. W pierwszej kolejności należy dokładnie zaplanować konstrukcję sufitu podwieszanego. W tym celu warto zmierzyć jego powierzchnię oraz wysokość. Oświetlenie punktowe wraz z taśmami LED  jest najczęściej wybieranym rozwiązaniem.

  2. Drugi krok obejmuje montaż bocznych profili UD. Przed przystąpieniem do tego zadania musimy odmierzyć odpowiednią odległość od sufitu, po czym sprawdzić dodatkowo z pomocą poziomicy. Profile boczne muszą być przykręcone wkrętami w odległości 50-60 cm.

  3. Po zamocowaniu należy przykręcić na suficie wieszaki bezpośrednie oraz profile nośne CD. Warto wyznaczyć na suficie linię dla profili głównych i wieszaków rozstawionych w odległości 50-60 cm. Montaż profili głównych odbywa się za pomocą stalowych prętów, które są przytwierdzane do wieszaków.

  4. Oświetlenie LED jest możliwe przy pomocy profilu UW, który mocujemy do powstałej konstrukcji. Krawędź profilu wkładamy między pionową ściankę z płyty, a profil pionowy.

  5. Przed zamocowaniem płyt g-k musimy poprowadzić od najbliższej puszki przewód do włącznika oraz do oświetlenia sufitowego, po czym sprawdzamy instalację.

  6. Jeśli konstrukcja działa i jest gotowa możemy zaszpachlować bruzdę na ścianie, jak również przejść do mocowania płyt g-k. Powinniśmy to rozpocząć od jednego narożnika, tak by uniknąć odkształceń. Odstępy między śrubami powinny wynosić około 15 cm. Wszystkie łączenia spoinujemy za pomocą masy szpachlowej i wtapiamy narożniki aluminiowe do wypukłych krawędzi.

  7. Jeśli już wszystkie płyty są przytwierdzone, możemy rozłożyć kable do oświetlenia, następnie przykręcamy pionowo pasek płyty g-k do profilu i zabezpieczamy go za pomocą narożników aluminiowych oraz szpachlujemy połączenia.

  8. Końcowym etapem jest wykończenie sufitu za pomocą szpachli i przemalowanie go białą farbą oraz wyszpachlowanie całości, tak by zrównać całość konstrukcji.

Oświetlenie przedpokoju

Centralny punkt mieszkania, w którym zazwyczaj brakuje dostępu do naturalnego źródła światła. Oświetlenie korytarza warto zaplanować z dbałością o aspekty wizualne, jak i bezpieczeństwo.

Światło w przedpokoju musi być przede wszystkim praktyczne. W takim pomieszczeniu sprawdzą się lampy sufitowe wiszące, punktowe lub ścienne kinkiety. Dużą popularnością cieszą się propozycje w stylu industrialnym, które równomiernie oświetlają wnętrze oraz plafony montowane na suficie. Kinkiety z otwartymi kloszami są traktowane jako światło pomocnicze, szczególnie polecane do bardzo wąskich korytarzy.

Doskonałym pomysłem bywa także oświetlenie punktowe i zamontowanie jednego włącznika przy drzwiach wejściowych. To idealne rozwiązanie dla wszystkich osób, którym zależy na obniżonych rachunkach za prąd oraz ceniących sobie nowoczesność czy oryginalny design.

Jeśli przedpokój jest połączony ze schodami, warto zainwestować w oświetlenie podłogowe. Przy takim rozmieszczaniu pomieszczeń należy zadbać o kilka łączników, tak by nie przemierzać całego holu lub nie wchodzić na górę po ciemku. Oświetlenie LED może dodatkowo powiększyć optycznie przestrzeń korytarza.

Kolejnym sprawdzonym sposobem jest nowoczesne oświetlenie ambientowe, mocowane przy pomocy elastycznych i samoprzylepnych taśm LED. Oświetlenie schodowe to nowoczesne rozwiązanie, które spodoba się nawet najbardziej wymagającym klientom.

Oświetlenie salonu

Źródeł światła w pokoju dziennym powinno być wiele. Jakie oświetlenie do salonu wybrać? Przede wszystkim możemy stworzyć kombinację z połączenia podstawowego światła mocnego z miejscowymi. W tym przypadku sprawdzi się duża wisząca lampa usytuowana w centralnym punkcie razem z podłogowymi i stołowymi wersjami, dzięki której rozświetlimy wnętrze.

Oświetlenie przypodłogowe tworzy efekt delikatnej poświaty oraz harmonijnych kontrastów. Ważnym aspektem jest również ciepła barwa światła. Warto pomyśleć także o montażu kinkietów, których światło zmierza ku górze lub ku dołowi.

Modne i nowoczesne oświetlenie salonu pełni nie tylko funkcje dekoracyjne, ale też bardzo praktyczne. Lampa postawiona na bocznym stoliku doświetla róg sofy, przez co umożliwia czytanie wieczorową porą. Z kolei lampę podłogową z długim wysięgnikiem możemy dowolnie obracać, w zależności od potrzeby. Oryginalne kinkiety stają się niezastąpione przy narożnikach ustawionych w kącie pokoju.

Oświetlenie pozwala na pełną dowolność podczas aranżacji salonu. Jak zaprojektować oświetlenie w salonie? Popularnym zabiegiem jest oświetlenie obrazów oraz zaakcentowanie niektórych elementów, takich jak półki czy wnęki. Rośliny czy faktury ściany możemy podkreślić przez światło punktowe, czyli oświetlenie LED. Salon o małej powierzchni powiększymy przy pomocy listwy z reflektorami lub kinkietu. Oprawy sufitowe i plafony umożliwiają montaż profili napowierzchniowych. Dobrym tego przykładem jest oświetlenie natynkowe.

Jak zrobić oświetlenie LED w pokoju dziennym?

Ekonomiczne i tanie oświetlenie możemy wykonać samodzielnie przy pomocy taśmy LED. Rozwiązanie tego typu sprawdzi się szczególnie w pokoju, w którym znajduje się sufit podwieszany. Taśma służy także do podświetlania fototapety na ścianie, telewizora lub mebli. Innym sposobem jest zawieszenie kinkietów czy postawienie w rogu wysokiej lampy.

Oświetlenie sypialni

Aranżując sypialnię coraz częściej korzystamy z kinkietów ściennych czy lampek nocnych. Oświetlenie sufitowe nie jest już tak bardzo popularne jak przed laty. Światło w takim miejscu powinno sprzyjać relaksowi i przygotowywać do snu.

Ciekawym pomysłem są podświetlane półki oraz doświetlenia strefy sypialnianej za pomocą stołowych lampek nocnych lub kinkietów, znajdujących się w pobliżu łóżka. Oświetlenie ściany pozwala na spędzenie spokojnego wieczoru z książką. W sypialni powinno królować światło rozproszone o ciepłej barwie. Nowatorskim pomysłem jest ukrycie jego źródła we wnękach lub podwieszanym suficie. Na etapie projektowania takiego wnętrza warto pomyśleć o wygodnym dostępie do włączników lamp.

W pobliżu szafy mogą pojawić się reflektorki bądź spoty. Natomiast oświetlenie toaletki będzie korzystnie wyglądać z zimnym źródłem światła. Najważniejsze to zadbać o przytulną atmosferę pomieszczenia, które służy intymności oraz zdrowemu snu. Szeroki wybór dodatków i lamp sprawia, że każdy może zadbać o ten kawałek przestrzeni i pokusić się o niebanalną stylizację.

Oświetlenie kuchni

Kuchnia to wnętrze, które wymaga wyraźnego i funkcjonalnego podświetlenia. Jakie oświetlenie do kuchni wybrać? Warto pomyśleć o lampach punktowych, szczególnie w miejscach, gdzie zazwyczaj przygotowujemy posiłki. W takim przypadku sprawdzi się oświetlenie podszafkowe LED z czujnikiem ruchu oraz oświetlenie blatu kuchennego. Dobrym rozwiązaniem są także oprawy halogenowe w postaci oczek czy trójkątów.

Przykładem światła punktowego jest oświetlenie liniowe dostępne w różnych długościach. Kuchenka i zlewozmywak to kolejne miejsca, które wymagają takiego doposażenia. Główne oświetlenie powinno być zlokalizowane nad stołem, czyli najlepiej na środku pomieszczenia. Pojedyncza lampa sprawdzi się nad okrągłym stołem, a kilka lamp oraz liniowych LED-ów nad jego prostokątną wersją lub barkiem.

Oświetlenie meblowe umożliwia też podział podział kuchni na dwie różne strefy – roboczą i jadalnianą.

Polecamy także: Zioła do kuchni - jak hodować? 

lampa nocna

Jak zamontować oświetlenie LED w meblach?

Prosty system podświetlający blat możemy zainstalować za pomocą zestawu, który jest wyposażony w następujące elementy:

  • taśmę LED o długości ok. 5 m, która w razie potrzeby można skrócić nożyczkami w oznaczonych miejscach;
  • zasilacz przeznaczony do zasilania diód ledowych;
  • listwę maskującą wraz z osłoną polaryzującą, zapobiegającą zabrudzaniu listew;
  • wkręty, przewody, włączniki itp.

Oświetlenie podszafkowe – montaż:

  1. Taśmę przyklejamy do profilu aluminiowego.
  2. Profil z przyklejoną taśmą przykręcamy do szafek za pomocą wkrętów.
  3. Przylutowujemy zasilania w wybranym miejscu, a do styków przytwierdzamy przewody z zasilacza.
  4. Zasilacz podłączamy do prądu.

Oświetlenie łazienki

Wybierając oświetlenie łazienkowe warto przede wszystkim zwrócić uwagę na klasę szczelności IP, czyli odporności na wilgoć. Jakie oświetlenie do łazienki wybrać? Niezależnie od tego, czy mamy dostęp do światła naturalnego, oświetlenie łazienkowe sufitowe odgrywa tu znaczącą rolę.

Najczęściej wykorzystywany jest do tego plafon lub żarówki halogenowe, montowane w kilku punktach. Rozwiązanie tego typu sprawdzi się szczególnie w bardzo ozdobnych przestrzeniach. Kolejnym ważnym punktem podczas aranżacji łazienki jest oświetlenie lustra, na przykład za pomocą kinkietów lub reflektorów.

Podczas codziennych zabiegów pielęgnacyjnych lub higienicznych ważnym aspektem bywa również barwa światła. Jedynie kinkiety po obu stronach lustra oraz światło pochodzące z opraw halogenowych mogą dobrze oświetlić twarz. Oświetlenie strefy kąpielowej powinno się odbywać z niezwykłą uwagą i zapoznaniem się z wszystkimi parametrami dotyczącymi odpowiedniej izolacji. Coraz częściej stosuje się paski LED-owe jako oświetlenie łazienkowe sufitowe.

Aranżacja łazienki nie oznacza, że musimy ograniczać się do aspektów wyłącznie praktycznych. Światło w takim pomieszczeniu nie może być jednak  zbyt silne, więc halogeny zupełnie się nie nadają do takiego „lustrzanej powierzchni”. Warto postarać się także o lekkie oświetlenie boczne lub długie panele świetlne.

Jak rozmieścić oświetlenie w małej łazience?

Odpowiednie dobranie oświetlenia znacznie ułatwia korzystanie z łazienki. Tym sposobem możemy również optycznie powiększyć jej przestrzeń oraz stworzyć niebanalny klimat.

W małych pomieszczeniach o ograniczonym metrażu duże znaczenie ma światło dzienne. Co jednak w przypadku, gdy łazienka nie posiada okien? Warto na przykład wstawić luksfery w ścianę. Podstawowa zasada to taka, by została wyposażona w przynajmniej dwa rodzaje oświetlenia, czyli oprawę na środku sufitu oraz „oczka” LED.

Najważniejszą rolę pełni oczywiście oświetlenie wokół lustra, czyli umieszczenie lamp w równomierny sposób po jego obu stronach. Oprawy świetlne powinny być również umieszczone symetrycznie względem szklanej tafli i rozstawione na wysokości około 160 cm nad podłogą. Nie należy wybierać lamp z nieosłoniętymi żarówkami, bo zwyczajnie będą razić. W niewielkiej łazience sprawdza się także oświetlenie punktowe i rozświetlenie wnęk ściennych oraz przeszklonych szafek.

Oświetlenie poddasza

Wbrew pozorom oświetlenie poddasza nie jest łatwym zadaniem. Oświetlenie podbitki, czyli zabudowy dolnej części dachu rozświetla letnie noce i wygląda uroczo. Poddasze to jedno z najtrudniejszych miejsc do urządzania, a dobranie odpowiedniego oświetlenia jest podyktowane nie tylko warunkami architektonicznymi, ale też funkcjami użytkowymi. Istotną rolę pełni tu instalacja elektryczna, a jej odpowiednie rozmieszczenie daje większe pole do popisu.

Aranżacja oświetlenia w takim pomieszczeniu powinna się rozpocząć od określenia funkcji poddasza, na którym występują skosy i dość nisko zawieszony sufit. W większości przypadków sprawdzą się wszelkiego rodzaju plafony oraz halogeny. Lampy tego typu ściśle przylegają do sufitów, dzięki czemu podwyższą optycznie wnętrze.

Dobrym pomysłem są także kinkiety ścienne, które warto zamontować w pobliżu łóżka lub plafony podtynkowo. Możemy też zamontować panele LED przy suficie. Doskonałym rozwiązaniem są również reflektory, spoty LED oraz oświetlenie schodów, które będą prowadzić do przedpokoju. Funkcję dekoracyjną mogą tworzyć również lampy podłogowe lub stołowe.

Bogata oferta rynkowa pozwala dopasować odpowiedni typ lampy do stylu poddasza, a także do wymarzonego klimatu. Jeśli w takim pomieszczeniu znajdzie się kuchnia bądź łazienka, to idealnie sprawdzą się reflektorowe lampy.

oswietlenie pokoj dzieciecy

Oświetlenie pokoju dziecięcego

W pokoju przeznaczonym dla malucha może pojawić się kilka źródeł światła, Samo wnętrze stwarza nieograniczoną liczbę możliwości wystroju. Na początku warto jednak przyjrzeć się ważnemu tematowi, mianowicie względom bezpieczeństwa.

Należy pamiętać o wybieraniu elementów świetlnych o neutralnej temperaturze barwowej. Górne światło w pokoju niemowlaka nie jest polecane. W przypadku starszych pociech przydadzą się oryginalne kinkiety lub oświetlenie na szynie. W przestrzeni noworodka nie może zabraknąć światła bocznego w postaci diod LED.

Specjalnie dla maluszków przygotowano wyjątkową propozycję, to znaczy nowoczesne czujniki ruchu, które dodatkowo rozjaśniają wnętrze ciepłym światłem. Popularne są także przegubowe lampy kreślarskie na blat. Dla kilkulatków raczej nie polecamy lampek rozłożonych na podłodze lub na meblach. Oczywiście dla starszych dzieci przyda się lampka biurkowa i nocna.

Ciekawym rozwiązaniem jest również tzw. oświetlenie komunikacyjne, czyli oprawy wpuszczane przy podłodze. W pomieszczeniach dziecięcych przydatna jest ciepła barwa światła oraz oświetlenie szynowe. W pokojach dla dzieci nie można zapominać jednak o różnych dekoracjach. Dobrym rozwiązaniem jest sufit z oświetleniem w kształcie księżyca lub gwiezdnego nieba, czyli oświetlenie światłowodowe. Światło tego typu działa zazwyczaj przez całą noc i pomaga dziecku szybciej zasnąć. Poza tym oświetlenie tego typu jest bardzo ekonomiczne.

Oświetlenie - o czym pamiętać?

W przypadku pomieszczeń funkcjonalnych musimy przede wszystkim zwrócić uwagę na praktyczne sposoby oświetlenia. Salon z założenia jest wielofunkcyjny i służy do różnych celów,  między innymi do przyjmowania gości, spędzania czasu wolnego z rodziną czy indywidualnego wypoczynku. W pokoju dziennym możemy nieco zaszaleć z oświetleniem i dopasować go do osobistych preferencji. Sprawdzonym rozwiązaniem dla stylu klasycznego są spokojne wzory nie budzące kontrowersji, na przykład repliki lamp w stylu Tiffany czy kryształowych żyrandoli weneckich.

Salon w stylu minimalistycznym mogą uzupełnić oszczędne w formie ozdobniki wykorzystujące elementy metalu lub drewna, a dla wnętrza w stylu industrialnym odpowiednie będą oświetlenia przypominające dodatki z biur projektowych, hal fabrycznych oraz konstrukcje przewodów i kabli.

Oświetlenie pokoju dziennego nawiązuje do wzornictwa z lat 60., 70., takich jak: abażury, szklane kule, geometryczne wzory. Współczesna technika daje możliwość wyprodukowania modnych żarówek bez opraw, designerskich lamp z papierowej koronki lub nowoczesnych form Torda Boonje i innych znanych projektantów, a także neonowych ozdób. Na salony wkraczają zwykłe materiały typu filc czy papier.

Kuchnia jest raczej przestrzenią roboczą do przygotowywania posiłków lub może być połączona z jadalnią. W obu wariantach powinna być dobrze doświetlona. Natomiast łazienka z wiadomych względów wymaga przestrzegania norm bezpieczeństwa. Podczas aranżacji wystroju wymienionych pomieszczeń, nie musimy się jednak aż tak sztywno trzymać określonych zasad czy sztywnych ram.

Subskrybuj „Gethome” na Google News

Redakcja

Redakcja

Redakcja portalu GetHome.pl to zespół, który dba o najwyższą jakość treści pod kątem merytorycznym. Z pasją tworzymy wartościowe teksty, które pomagają naszym czytelnikom oraz stanowią dla nich inspirację i źródło wiedzy. Główną tematyką artykułów jest branża nieruchomości: budownictwo, finanse, aranżacje i projekty wnętrz, rynek pierwotny i wtórny itd.

Artykuły powiązane

Twoja przeglądarka nie jest obsługiwana

Nowa odsłona RynkuPierwotnego została stworzona w oparciu o najnowsze technologie zapewniające szybsze działanie serwisu i maksymalne bezpieczeństwo. Niestety, Twoja aktualna przeglądarka nie wspiera tych technologii.

Sugerujemy pobranie najnowszej wersji jednej z poniższych wyszukiwarek: